Bisfenol A zaburza gospodarkę hormonalną. Kiedy mamy z nim styczność?

Bisfenol A jest związkiem chemicznym z grupy fenoli. Zostaje wykorzystywany przy produkcji tworzyw sztucznych. Znany również pod skrótem BPA. Wykorzystuje się go również w przemyśle spożywczym jako przeciwutleniacz oraz w tańszych produktach kosmetycznych.

Według UE dzienna dawka bisfenolu A, która jest bezpieczna dla zdrowia wynosi 0,05 mg na kilogram masy ciała.

Wpływ BPA na zdrowie

Po pierwsze: otyłość u dziewczynek

Zespół naukowców z Kaiser Permanente Division of Research wykrył związek pomiędzy wysokim stężeniem BPA w moczu a otyłością młodych dziewczynek (9-12 lat). Związek ten bowiem źle rozpuszcza się w wodzie, ale doskonale w tłuszczach i cukrach złożonych jak również prostych, stąd też może trafiać do organizmu poprzez produkty zawierające tłuszcze i cukry. Przy podwyższonej zawartości bisfenolu A w moczu (ponad 2µg/l), zaobserwowano 2x wyższe ryzyko otyłości niż w przypadku 10-procentowej grupie dziewczynek o najwyższej wadze, ale o niskiej koncentracji BPA w moczu. W grupie dziewczynek o koncentracji BPA w moczu wynoszącej ponad 10 µg/l ryzyko otyłości było 5x większe. Łącznie w badanej grupie wśród dziewczynek, w których moczu stwierdzono koncentrację tego związku w ilości powyżej 2 µg/l, 36% miało nadwagę lub cierpiało na otyłość. Wśród dziewczynek w tym samym wieku o niższej koncentracji BPA w moczu, nadwagę miało 21%. Natomiast przy bardzo niskiej koncentracji BPA nie obserwowano nadwagi.

Na podstawie powyższego badania stwierdzono, że bisfenol A zaburza metabolizm lipidowy, jak również normalny rozwój i przemianę materii. 

Po drugie: uszkodzenia płodu

W 2011 roku zespół naukowców z University of Michigan udowodnił, że bisfenol A potrafi uszkodzić rozwijającą się wątrobę płodu jeszcze w czasie ciąży. Dzieje się tak dlatego, że nieukształtowana jeszcze do końca tkanka płodu nie potrafi przetworzyć i "wyrzucić" wchłanianego przez organizm matki bisfenolu A. Dodatkowo naukowcy ze Szwecji stwierdzili, że dzieci kobiet narażonych na wysoki poziom BPA mają niską wagę urodzeniową, liczne alergie a nawet zaburzenia rozwoju narządów płciowych.

Po trzecie: problemy z erekcją

Zespoły naukowców z University of British Columbia w Kanadzie zaobserwowały, że wysoki poziom BPA ma wpływ na spadek możliwości seksualnych u mężczyzn oraz wzrost dysfunkcji seksualnych. 

Powyższe zaburzenia to tylko jedne z wielu. Poza nimi do dolegliwości związanych z zatruciem BPA można między innymi zaliczyć:

• zaburzenia działania systemu dopaminergicznego,
• zaburzenia funkcjonowania tarczycy,
• zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi
• przyspieszenie wzrostu i przerzutów nerwiaka płodowego
• zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór prostaty
• tłumienie metylacji DNA 

Gdzie występuje BPA?

Przede wszystkim można go znaleźć w różnego rodzaju opakowaniach z żywnością. Okazuje się, że BPA może być uwalniany, gdy opakowanie jest podgrzewane, myte przed użyciem, przy użyciu detergentów lub ulegnie mechanicznym uszkodzeniom (np. gniecenie). Wtedy związek bezproblemowo może przenikać do produktu, a wraz z nim do wnętrza naszego organizmu.

Puszki z warzywami lub napojami od wewnątrz są pokryte żywicą epoksydową, która zawiera BPA. Dlatego też szczególnie one są dla nas niebezpieczne. 

Niebezpieczeństwo narażenia na działanie bisfenolu A kryje się również w paragonach. Już jakiś czas temu zwrócono uwagę, że kasjerki mają dużo wyższy poziom BPA w moczu niż inne osoby. Okazuje się, że BPA znajduje się na powierzchni papieru do drukarek termicznych. W ten sposób drukowane są paragony, faksy, a także często bilety wstępu czy wydruki z bankomatów. Dotykanie takiego papieru sprawia, że BPA przedostaje się do krwioobiegu przez skórę. Przy jednorazowym dotknięciu paragonu na palcach pozostaje od 0.2 do 6 mikrogramów BPA. Kiedy tę samą czynność wykonamy mokrymi lub tłustymi dłońmi, ilość ta zwiększa się 10x, a szkodliwa substancja utrzymuje się na skórze do 2 godzin. Według badań na ludzkiej skórze okazało się, że średnio przez skórę zostaje wchłonięte 46% tej substancji. Jednak biorąc pod uwagę czas, przez jaki utrzymuje się ona na skórze, łatwo wydedukować, że to, co nie zostanie wchłonięte, możemy łatwo przetransportować w głąb siebie poprzez np. dotykanie spożywanego jedzenia.

Kolejnym niebezpiecznym przedmiotem, którego bardzo często używają młodzi rodzice są butelki do karmienia dzieci. Na podstawie badań z 2007 roku przeprowadzonych przez Amerykański Departament Zdrowia i Opieki Społecznej stwierdzono, że noworodki karmione butelką są narażone na największe dzienne spożycie BPA: 1-11 µg/kg masy ciała. Dla porównania u dzieki karmionych piersią było to 0,2-1 µg/kg masy ciała.

Oczywistym jest również fakt, że najbardziej na szkodliwe działanie bisfenolu A są narażeni pracownicy fabryk, gdzie środek ten jest wykorzystywany. U 1/4 z nich stężenie tej substancji wynosiło ponad 467 (!) µg/kg masy ciała.

Jak rozpoznać?

Produkty z zawartością BPA - głównie plastiki poliwęglanowe, można zidentyfikować po oznaczeniu "PC 7" (PC – polycarbonate plastic) na opakowaniach, lub po umieszczonej cyfrze „7” w trójkącie. W przypadku butelek dla dzieci należy wybierać te, które są szklane lub oznakowane BPA FREE.

Co przyniesie przyszłość?

Bisfenol A został zakazany w USA, Kanadzie i państwach skandynawskich. W UE o zakaz jego stosowania najbardziej walczy Szwecja. Jednak jednocześnie środek ten jest w najlepsze stosowany w krajach trzeciego świata i Dalekiego Wschodu, z których płyną do nas tony różnego rodzaju produktów. Co z tego, że zakaz używania bisfenolu A w procesie produkcji będzie obowiązywał na terenie państw UE, skoro nadal z Chin będziemy importować produkty z dodatkiem BPA?

Jak zwykle prawdziwym okazuje się twierdzenie, że świadomość jest naszą największą, o ile nie jedyną bronią. Im więcej wiemy, tym mądrzejszych wyborów możemy dokonywać.